Wedle zaleceń konserwatorskich papierowe dokumenty eksponowane w gablotach muszą być okresowo wymieniane w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony. Dzięki temu możemy zaprezentować Państwu nowe materiały z Archiwum Ringelbluma. Wśród nich utwory literackie, w tym bardzo osobisty poemat Icchaka Kacenelsona Dzień mojego wielkiego nieszczęścia napisany po utracie żony Chany i dwóch młodszych synów Ben-Cyjona i Beniamina w czasie wielkiej akcji likwidacyjnej latem 1942 r.
Przybiegam w pośpiechu do czterech ścian nędzy
Spowitych przez mrok, i wnet łamią się ręce –
O, Chano! Synowie… Nikogo tu nie ma!
Fragment poematu Icchaka Kecenelsona „Dzień mojego wielkiego nieszczęścia” / źródło: Centralna Biblioteka Judaistyczna
Fragment kazania Kalmana Szapiry prezentowany na wystawie/źródło: Centralna Biblioteka Judaistyczna
Prezentujemy także jedno z najważniejszych pism religijnych z Archiwum Ringelbluma — stronę z kazań Kalonimusa Kalmana Szapiry, który był wybitnym znawcą i komentatorem Tory, pochodzącym ze słynnych rodów chasydzkich rabinem Piaseczna, ostatnim rabinem getta warszawskiego.
Pisał: Przeżywamy teraz bardzo gorzkie i przykre doświadczenia […], które trwają już tak długo. Nawet ktoś, kto poprzednio umacniał siebie i innych Żydów, teraz jest zbyt wyczerpany, aby znaleźć wewnętrzną siłę; jest zmęczony szukaniem pocieszenia.
Część pozostawionych przez niego pism komentuje zastaną rzeczywistość i pochyla się nad problemami społeczności religijnej. Jedyne dokumenty pochodzące ściśle z lat przebywania w getcie, to jego kazania. Są świadectwem duchowego życia w getcie i zachodzących w nim przemian, a także jednym z ostatnich świadectw kultury chasydzkiej rozwijającej się na ziemiach polskich.
W lipcu 1942 r. wywieziono do Treblinki córkę Kalonimusa Kalmana Szapiry, on sam po zakończeniu tzw. wielkiej akcji został zatrudniony w szopie zwanym „warsztatem Admorów”. Wiosną 1943 r. został wywieziony do obozu pracy, prawdopodobnie w Trawnikach. Choć proponowano mu ucieczkę, odmówił, nie chcąc opuszczać swych towarzyszy. Zginął na początku listopada 1943 r., najprawdopodobniej podczas akcji „Erntefest”.
Wśród dokumentów, które udostępniliśmy, znalazły się również: strona z pierwszego numeru biuletynu prasowego Oneg Szabat – „Mittejlungen” („Wiadomości”) zawierającego informacje o aktach terroru wobec Żydów z dnia 3 kwietnia 1942 r., strona z dziennika Menachema Kohna z okresu wielkiej akcji likwidacyjnej w lecie 1942 r., fragment relacji Dawida Nowodworskiego o obozie zagłady w Treblince złożonej 28 sierpnia 1942 r., czy odpis kartki pocztowej wyrzuconej z pociągu jadącego do Auschwitz i przekazanej rodzinie w getcie warszawskim.
List do kierownika szopu Aleksandra Landaua/ źródło: Centralna Biblioteka Judaistyczna
Fragment testamentu Racheli Auerbach/ źródło: Centralna Biblioteka Judaistyczna
To również niezwykła okazja zapoznania się ze wstrząsającym testamentem Racheli Auerbach spisanym w dniu 26 lipca 1942 r., w piątym dniu tzw. wielkiej akcji likwidacyjnej.
Utwory literackie, których fragmenty prezentujemy na wystawie, zostały zawarte w 26. tomie pełnej edycji Archiwum Ringelbluma, natomiast kazania Kalonimusa Kalmana Szapiry w 25. tomie.
Zapraszamy!