Biogramy członków grupy Oneg Szabat
Jedna z trojga ocalałych twórców Archiwum. Dziennikarka, pisarka i tłumaczka. Działaczka żydowskich ruchów lewicowych i feministycznych. W getcie prowadziła tzw. kuchnię ludową, która wydawała posiłki najbiedniejszym. Od połowy 1941 roku należała do Oneg Szabat i współtworzyła dokumentację. W 1943 roku wydostała się z getta, wzięła udział w powstaniu warszawskim. Po wojnie skupiła się na szerzeniu wiedzy o Zagładzie i uczestniczyła w poszukiwaniach Archiwum. W 1950 roku wyemigrowała do Izraela i rozpoczęła pracę w Instytucie Yad Vashem. Brała udział w przygotowaniu procesu Adolfa Eichmanna.
Ocalały. Ekonomista o lewicowym zacięciu. Jeden z najważniejszych członków Oneg Szabat. Jako pierwszy sekretarz Archiwum prowadził ewidencję materiałów i autorów. Kierował działem relacji z gett prowincjonalnych. Po wojnie zainicjował poszukiwania Archiwum. Własnymi rękoma wydobywał spod ziemi skrzynki zawierające dokumenty. Współtworzył Centralny Komitet Żydów w Polsce.
Ocalała. Żona Hersza Wassera. Współorganizatorka i współuczestniczka poszukiwań Archiwum. W Oneg Szabat zajmowała się kopiowaniem dokumentów. Była też autorką wielu wywiadów. Razem z mężem wyskoczyła z pociągu jadącego do Treblinki. Po wojnie wyjechała do Izraela.
Zginął w 1942 lub 1943 roku jako nastolatek. Był uczniem chederu, przed wojną terminował w warsztacie krawieckim i pracował w drukarni. Działał w lewicowej młodzieżówce, a także drukował nielegalną gazetę „Jugnt Ruf”. Pracował w kuchni dziecięcej w szkole przy ulicy Nowolipki 68. Był jedną z trzech osób, które ukryły pierwszą część Archiwum.
Autor poruszającego testamentu, który dołączył do zakopywanej pierwszej części Archiwum. Zginął w 1942 lub 1943 roku w wieku zaledwie kilkunastu lat. Uczył się w szkole im. Borochowa i działał w młodzieżówce partii Poalej Syjon-Lewica „Jungbor”. W getcie pracował jako robotnik oraz w kuchni dziecięcej w szkole przy ulicy Nowolipki 68. Był jedną z trzech osób, które ukryły pierwszą część Archiwum.
Wraz z żoną, malarką Gelą Seksztajn, i córką Margalit zginął w czasie powstania w getcie. Nauczyciel, dyrektor żydowskiej szkoły przy Nowolipkach 68. Był odpowiedzialny za przechowywanie materiałów Oneg Szabat – wraz z dwoma młodymi pomocnikami ukrył pierwszą część Archiwum. Prawdopodobnie uczestniczył również w ukrywaniu drugiej.
Zginęła podczas powstania w getcie ze swoim mężem Izraelem Lichtensztajnem i córką Margalit. Była artystką, malarką, absolwentką warszawskiej ASP. Miała na koncie kilka wystaw. Podczas wojny pracowała jako nauczycielka rysunku w szkole przy ulicy Nowolipki 68. Swoje prace przekazała do Archiwum Getta, dzięki czemu ocalały.
Zginął podczas powstania w getcie. Był zamożnym kupcem. To dzięki jego pomocy finansowej Oneg Szabat mogło działać. Podczas akcji wysiedleńczej w getcie napisał dziennik.
Choć nie mamy co do tego pewności, źródła wskazują, że zginął prawdopodobnie podczas powstania w getcie. Historyk, nauczyciel, literat. Oddany działacz partii Poalej Syjon-Prawica. W getcie warszawskim m.in. nauczał historii Żydów w podziemnym gimnazjum. Jeden z najbliższych współpracowników Ringelbluma, drugi sekretarz Archiwum.
Zamordowany w maju 1943 roku w odkrytym przez Niemców bunkrze przy ul. Franciszkańskiej 30. Był kupcem i współzałożycielem Żydowskiego Instytutu Naukowego w Wilnie. Wspierał finansowo działania Oneg Szabat, a także zakup broni dla Żydowskiej Organizacji Bojowej. W getcie należał do Zakładu Zaopatrywania Dzielnicy Żydowskiej i działał w Podziemnej Żydowskiej Organizacji Kulturalnej IKOR.
Przed wojną był właścicielem wytwórni dachówek. Znaczną część zysków przekazywał na wspieranie kultury żydowskiej, m.in. instytutu JIWO. W getcie brał czynny udział w pracach Oneg Szabat, był także nieformalnym łącznikiem między Oneg Szabat a Bundem. Po śmierci żony i młodszej córki w 1943 r. próbował się ocalić kupując fałszywy paszport do jednego z krajów Ameryki Południowej. Z Hotelu Polskiego trafił do obozu przejściowego w Bergen Belsen, a stamtąd w dniu 11 października 1943 roku Niemcy deportowali go do Auschwitz-Birkenau. Został zamordowany natychmiast po przyjeździe do obozu.
Jeden z najbliższych współpracowników Emanuela Ringelbluma. Jego zdolności organizacyjne były bezcenne dla powodzenia projektu Dwa i pół roku wojny. Zdobywał żywność i ubrania dla nędzarzy w getcie oraz pieniądze dla Żydowskiej Organizacji Bojowej. Schwytany przez Niemców, mimo możliwości ucieczki z obozu pracy, postanowił pozostać ze swoimi towarzyszami aż do śmierci.
Zamordowany na Pawiaku. Od młodości działacz Haszomer Hacair
– syjonistycznej organizacji młodzieżowej, autor książki o działalności tej organizacji, współzałożyciel kibucu w Żarkach pod Częstochową. W czasie wojny działacz ruchu oporu, członek komendy Żydowskiej Organizacji Bojowej. Aresztowany i rozstrzelany we wrześniu 1942 roku.
Zginął w czasie pierwszej akcji wysiedleńczej, zastrzelony na ulicy. Dziennikarz, redaktor gazet ruchu młodzieżowego, członek pierwszej komendy Żydowskiej Organizacji Bojowej. W Oneg Szabat zbierał wywiady.
Został zamordowany w Treblince. Był rabinem i historykiem. W getcie kierował sektorem religijnym Żydowskiej Samopomocy Społecznej. Dla Oneg Szabat stworzył wiele opracowań o życiu religijnym Żydów w czasie wojny.
Zamordowany w styczniu 1943 roku. Był nauczycielem w warszawskim żydowskim gimnazjum Jehudyja, historykiem i działaczem syjonistycznym. W getcie pracował w Żydowskiej Samopomocy Społecznej. Prowadził dziennik, przeprowadzał wywiady z uciekinierami z Treblinki.
Natan Koniński był uchodźcą w Koszalina. W Archiwum Ringelbluma zachowały się liczne opracowania jego autorstwa, m.in. Oblicze dziecka żydowskiego, w którym opisał los żydowskich dzieci w czasie okupacji. Był również kopistą – ogółem zachowało się 27 tekstów spisanych jego ręką. Prawie nic nie wiemy o losach Konińskiego, nieznane pozostają również okoliczności jego śmierci.
Poetka, pisarka i tłumaczka. Po wybuchu wojny zaangażowała się w pracę społeczną, m.in. w działalność organizacji charytatywnej CENTOS, przygotowywała materiały propagandowe w Żydowskiej Samopomocy Społecznej. Dla Oneg Szabat pisała historię najuboższych i najsłabszych mieszkańców getta – ukazywała losy i walkę o przetrwanie poszczególnych żydowskich rodzin. Została zamordowana w Treblince w czasie wielkiej akcji likwidacyjnej – nie chcąc opuścić swojej matki, nie skorzystała z możliwości ucieczki z Umschlagplatz.
Rozstrzelany w nocy z 17 na 18 kwietnia 1942 roku. Był prawnikiem. W getcie działał w Żydowskiej Samopomocy Społecznej i Podziemnej Żydowskiej Organizacji Kulturalnej IKOR. Zbierał materiały dotyczące gospodarki getta i przygotował część ekonomiczną głównego opracowania Oneg Szabat – „Dwa i pół roku wojny”.
Zamordowany w Treblince. Ekonomista, absolwent Uniwersytetu Wiedeńskiego. Na potrzeby Archiwum stworzył wiele opracowań o życiu gospodarczym w getcie oraz analiz statystyczno-demograficznych, kopiował także dokumenty Rady Żydowskiej.
Zginął prawdopodobnie podczas drugiej akcji wysiedleńczej. Dziennikarz związany z lewicą. Uchodźca z Łodzi, w getcie pracował jako listonosz. Autor wielu znakomitych reportaży z życia w getcie.
Jeden z najbliższych współpracowników Oneg Szabat, działacz Poalej Syjon Lewicy, współzałożyciel klubu sportowego „Sztern“ („Gwiazda“). Najważniejszym wkładem Tytelmana w prace Oneg Szabat było zbieranie materiałów dotyczących folkloru getta warszawskiego, w tym dowcipów, anegdot, popularnych piosenek ulicznych. Został zabity w 1943 roku. Okoliczności jego śmierci nie są znane.
Zginął w czasie próby ewakuacji kanałami w 1943 roku. Działacz partii Poalej Syjon-Lewica, kopista, autor wywiadów z uchodźcami i krótkich raportów o obozach pracy. Prowadził dziennik. W czasie powstania w getcie walczył w oddziale Hersza Berlińskiego.
Jeden z najbardziej pracowitych członków Oneg Szabat, jego rękopisy pojawiają się w ok. 170 dokumentach Archiwum. Szwarcbard był aktywnym działaczem Poalej Syjon-Lewicy, w Oneg Szabat przeprowadzał wywiady z uchodźcami; napisał wiele raportów, sporządzał również kopie dokumentów, m.in. notatek Emanuela Ringelbluma. Został zamordowany latem 1942 r., najprawdopodobniej razem z żoną Miriam i synem Danielem został wywieziony do Treblinki podczas wielkiej akcji likwidacyjnej.
Zginęła w getcie. Pisarka. Tworzyła w języku polskim. W getcie pracowała w Radzie Żydowskiej i kopiowała jej dokumenty dla Oneg Szabat. Autorka słynnego tekstu „Ostatnim etapem przesiedlenia jest śmierć”.
Zginął w Treblince w 1942 roku. Autor opracowania o żydowskich jeńcach wojennych, wielu relacji z miast prowincjonalnych oraz pierwszych opisów masowych mordów w Wilnie i Słonimiu w 1941 roku.
Nauczyciel i społecznik. W Archiwum Ringelbluma zachowało się kilkanaście szkiców jego autorstwa dotyczących historii Żydów w Grodzisku Mazowieckim oraz wybranych miejscowości powiatu sochaczewskiego: Podkowy Leśnej, Wiskitek i Sochaczewa. Włączał się również w próby poprawy fatalnej sytuacji szkolnictwa w getcie warszawskim. W początkach 1942 r. zaraził się tyfusem i zmarł.
Zamordowany w Auschwitz. Inżynier. Ofiara spisku Gestapo, „afery Hotelu Polskiego”. W getcie prowadził przedsiębiorstwo drzewne Ostdeutsche Bautischlerei Werkstätte (OBW). Działał w Żydowskiej Samopomocy Społecznej. Wspierał Oneg Szabat. Jego fabryka była miejscem schronienia dla intelektualistów w czasie wielkiej akcji wysiedleńczej.
Zamordowany w Treblince. Nauczyciel i dziennikarz „Fołkscajtung”, działacz Bundu. Bliski współpracownik Oneg Szabat, autor reportażu pod tytułem „Odejście Lejba Dembkowskiego”, kopista. Urzędnik Centralnej Komisji Patronatów.
Jej losy są mało znane. Dla Oneg Szabat przeprowadzała wywiady, opracowywała je i spisywała bardzo charakterystycznym, starannym pismem. Dzięki niej zachowały się bezpośrednie relacje byłych więźniów obozu dla przesiedleńców w Pomiechówku.
Jego losy są nieznane. W młodości był piłkarzem, a później dziennikarzem sportowym. Żołnierz kampanii wrześniowej, jeniec wojenny, powrócił do Warszawy w listopadzie 1939 roku i pracował w punkcie rozdawnictwa suchych produktów, a następnie w Wydziale Kuchen Ludowych Żydowskiej Samopomocy Społecznej. Dla Oneg Szabat opracował relacje byłych żołnierzy i jeńców, sam napisał także dwa dzienniki i utwory literackie.
Nie znamy jej losów. Wiemy, że pochodziła z Wilna i przetłumaczyła na język polski książkę „Historia Żydów” Szymona Dubnowa. W getcie warszawskim pomagała Oneg Szabat przy opracowaniach poświęconych kobietom.
Zginął 18 stycznia 1943 roku zastrzelony przez Niemców. Był działaczem społecznym, już podczas pierwszej wojny światowej organizował pomoc dla ofiar. Warszawiak, działał w Joincie. Po wybuchu wojny wyjechał do Wilna, gdzie organizował pomoc dla uchodźców z zachodniej Polski. Internowany przez Niemców w Sztokholmie, wrócił do Warszawy w kwietniu 1940 roku. Dalej pracował w biurze Jointu i wspierał finansowo Oneg Szabat.
Filozof, pedagog i nauczyciel związany z lewicą. Do Archiwum przekazywał teksty o szkolnictwie pisane przez różnych autorów. Największym jego autorskim wkładem w zbiory Archiwum było napisane w jidysz wnikliwe studium o wojennych losach nauczycieli i młodzieży z żydowskich szkół w Warszawie. Nie wiadomo, jak i kiedy zginął.
Nie wiemy nic o przeszło 30 innych dzielnych osobach, które w warszawskim getcie pracowały na rzecz Oneg Szabat.
Choć nie znamy ich z imienia ani nazwiska, ich wysiłek nie poszedł na marne. Mają niepodważalny wkład w ratowanie pamięci o zagładzie Żydów.